काठमाडौं । अधिकांश नेपालीले मुख्य खानाका रूपमा भातलाई नै लिने गरेको पाइन्छ । त्यसैले नेपालीको खानामा बिहान–बेलुकी नै भात हुने गर्छ । तर जब मोटोपनले सताउँछ, त्यसलाई नियन्त्रण गर्न भने बेलुकाको खानामा रोटी खाने गरेको पाइन्छ । मधुमेहको समस्या भएका व्यक्तिहरूले पनि भातको विकल्पमा रोटी खाने गर्छन् ।
भात होस् वा रोटी दुवै अन्न हो । दुवै कार्बोहाइड्रेटको स्रोत पनि । त्यसैले धेरैमा पनि द्विविधा हुन्छ, रोटी खाने कि भात ? भात छोडेर रोटी खान सुरु गर्नु बुद्धिमानी हो त ?
रोटी र भात कुनमा कति पोषण ?
भात र रोटीमा खासै फरक छैन । यी दुईमा भएको पोषक तत्त्वमा ध्यान दिने हो भने सोडियमको मात्रा चाहिं फरक हुन्छ । चामलमा थोरै मात्रामा सोडियम हुन्छ भने रोटी (१२० ग्राम पीठो)मा १९० मिलिग्राम सोडियम हुन्छ ।
चामलमा कति पोषण ?
रोटीको तुलनामा भातमा फाइबर, प्रोटिन र फ्याटको मात्रा कम हुन्छ । साथै रोटीमा भन्दा भातमा क्यालोरी पनि बढी हुन्छ । यी सबैको बाबजुद एउटा विशेष कुरा के हो भने रोटी पचाउन समय लाग्छ तर भात सजिलै पच्छ ।
चामलमा पानीमा घुलनशील भिटामिन पाइन्छ, जुन स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक हुन्छ । तर बजारमा पाइने सेतो चामल धेरैजसो प्रशोधित हुने भएकोले यसको फाइदा भने धेरै हुँदैन । त्यसैले यदि रातको समयमा भात नै खाने हो भने सेतो चामलको साटो ब्राउन राइस खान सकिन्छ ।
रोटीमा पोषण कति ?
रोटी भात जस्तै कार्बोहाइड्रेटको स्रोत हो । तर रोटीमा फाइबर र प्रोटिन दुवै उच्च मात्रामा पाइन्छ । साथै भात खाएको केही समयपछि भोक लाग्छ तर रोटी खाएपछि लामो समयसम्म भोक लाग्दैन । यसमा क्याल्सियम, म्याग्नेसियम, फस्फोरस र सोडियम राम्रो मात्रामा पाइन्छ, जसले चामल जति रगतमा चिनीको मात्रा बढाउँदैन ।
राति रोटी र भातमा के खानु ठीक ?
राति भात भन्दा रोटी खानु राम्रो विकल्प हो । राति र बिहानको बीचमा खाने समयको अन्तरले गर्दा रोटी सही विकल्प हो । यद्यपि रोटी र चामललाई सन्तुलित ढंगले सेवन गर्नु अझ बढी फाइदाजनक हुन्छ । के खाने सँगै कति खाने भन्ने कुरामा पनि ध्यान दिनुपर्छ ।
तौल नियन्त्रण गर्नु छ वा मधुमेह नियन्त्रण गर्नु छ भनेर राति भात नखाने तर पाँच-छ वटा रोटी खाने हो भने तौल र मधुमेह दुवै नियन्त्रण हुँदैन । मधुमेहका समस्या भएका अधिकांशले चामल वा भात छाडेर रोटी खाने गर्छन् । खानामा कार्बोहाइड्रेटको मात्रा कम गर्ने हो । भात र रोटीमा लगभग उति नै सुगर हुन्छ, यसले मधुमेह नियन्त्रण गर्न सहयोग गर्ने होइन ।
त्यसैले तौल घटाउने सोचमा हुनेहरुले राति दुईवटा रोटीसँगै तरकारी, दाल सलाद खानु राम्रो हुन्छ । राति भात खानु परेमा खिचडी बनाएर त्यसमा प्रशस्त दाल हाल्ने । स्वस्थ आहारका लागि भात र रोटी दुवै राम्रो भए पनि तौल घटाउन भातभन्दा रोटी उत्तम विकल्प हुनसक्छ ।
ग्लुटेन एलर्जी भएका व्यक्तिले रोटी खान हुँदैन । ग्लुटेन गहुँ, जौमा पाइने प्रोटिन हो । यो एक प्रकारको टाँसिने पदार्थ हो । केही व्यक्तिमा यसको एलर्जी हुन्छ । गहुँ र यसका उत्पादनहरूको सेवन गर्दा पनि ग्लुटेन एलर्जी हुन्छ ।
यस्ता व्यक्तिहरूले भने रोटी खानु हुँदैन । उनीहरुले रोटी सेवन गरे भने पाचनसम्बन्धी समस्या आउन सक्छ । ग्लुटेनको एलर्जी हुनेहरूले गहुँको रोटीको विकल्पमा कोदो र फापरको रोटी खान सक्छन् ।
प्रकाशित मितिः २०८१ बैशाख १३ बिहिबार
Comments