कतै तपाईंकाे बच्चालाई अटिजम त छैन? कसरी थाहा पाउने? बच्चा जन्मिएको तीन वर्षभित्र चिन्न सकिन्छ

काठमाडौं । चाइल्ड केयरमा केटाकेटीलाई पढाउने गोमा आफ्नै छोरालाई भने ध्यान दिएर नपढेको भनेर कुट्दै थिइन्। छोराले अरु बच्चाहरुले जस्तो नपढी एकोहोरो भएर बसिरहने गरेको गोमाको भनाइ थियो। तर, उनका श्रीमान् भने आफ्नो छोराको बचाउ गरिरहेका थिए।

गोमालाई सिकाइमा व्यक्तिगत भिन्नता रहन्छ, सबैको क्षमता एकैनासको हुँदैन, मानसिक अथवा बौद्धिक क्षमताको विकास निश्चित उमेर समूहको बुद्धिअनुसार नै हुँदै जाने हुन् भन्ने ज्ञान थिएन। श्रीमान् भने गोमासँग आफ्नो नानीमा फरक समस्या रहेको जिकिर गरिरहन्थे। छोरा अटेरी, जिद्दी भएको भन्दै गोमा अफ्नो चार वर्षीय छोरालाई कराइरहन्थिन्।

श्रीमानको अगुवाइमा जब बच्चालाई बाल रोग विशेषज्ञकोमा लगियो, अनि थाहा लाग्यो-नानी विशेष प्रकारको उपचारको पर्खाइमा पो रहेछ। त्यसपछि उसलाई व्यावहारिक थेरापीका लागि काउन्सिलिङमा लगियो। त्यो बच्चालाई सामाजिक थेरापी अनि स्पिच थेरापीका निमित्त सम्बन्धित एक्सपर्टको सम्पर्कमा लगियो।

डाक्टरले त्यो नानीलाई ‘अटिजम’ भएको जानकारी गराए। त्यसपछि डाक्टरको सल्लाहबमोजिम उनको उपचार भइरहेको छ।

आज अटिजम सचेतना दिवस अथवा अटिजमका बारेमा सचेतना जगाउने दिन। आज सबै शिक्षित, अनुभवी र योसम्बन्धी जानकारले कम्तीमा आफ्ना सम्पर्कका परिवारलाई बुझाउने दिन। भनिन्छ, विश्वको जनसंख्याको १ प्रतिशत, त्यसमा नेपालमा मात्र करिब तीन लाख बालबालिका अटिजमको शिकार बनिरहेका छन्।

अटिजम के हो ?

अटिजम एक प्रकारको ‘न्युरो डेभलपमेन्ट डिसअर्डर’ हो। यसमा बालबालिकाहरु सामान्य बालबालिकासरह गतिबिधि देखाउन असक्षम हुन्छन् भने केही अस्वभाविक गतिविधि देखाउने गर्छन्। यसमा बच्चाको उमेरअनुसार हुनुपर्ने व्यावहारिक विकास, सामाजिक विकास अनि एकअर्कामा सञ्चार गर्ने क्षमताको विकास भएको पाइँदैन।

छरछिमेकीले सल्लाह दिँदासमेत त्यस्तै हो मेरो पनि ढिलो बोलेको, ढिलो हिंडेको, अलिक पछाडि मात्र पढ्न थालेको जस्ता जवाफ दिने गर्छन्, जसले अटिजम भएको ढिलो पत्ता लाग्ने र समाधानमा कठिनाइ आउने गर्छ।

बालबालिकाको शारीरिक गतिविधिको प्रारम्भिक चरण भनेको दुई वर्षदेखि तीन वर्षलाई मानिन्छ। यसै उमेरमा बालबालिकाले हातखुट्टाको प्रयोग गर्ने, साथिभाइसँग इसाराले बोल्ने, शब्द र वाक्य प्रयोग गरेर बोल्ने अथवा सञ्चार गर्ने, साथीभाइ बनाउने, मिलेर खेल्ने, ईर्ष्या गर्ने गर्छन्। तर, यदि नानीहरुमा सो प्रकृतिका क्रियाकलापहरु हामीले पाउन सकेनौं भने अन्य शारीरिक दुर्बलता हो या अटिजमको सिकार बनिरहेछ भनेर गहिरो चासो दिनु पर्छ।

अटिजमका लक्षण

बालबालिका दुईदेखि तीन वर्षको हुँदा अटिजमका लक्षण तथा चिह्न निगरानी गरिनुपर्छ । सामान्यतस् अटिजममा निम्नानुसारका लक्षण चिह्न तथा संकेत देखापर्छन् ।

– साथीभाइलाई धकेल्ने, कुटपिट गर्ने
– सिधा आँखा जुधाएर गफ गर्न नसक्ने
– रोइरहने
– एउटै खेलौनासँग धेरैबेरसम्म खेलिरहने
– कुनै क्रियाकलाप गर्दा एकोहोरिने
– आफूलाई चोटपटक लागेको थाहा नपाउने
– पढाइलेखाइमा ध्यान केन्द्रित नहुने
– अरुलाई हानि पुर्याउने गतिविधि गर्ने
– बोलेर आफ्ना कुराहरु व्यक्त गर्न नसक्ने
– मनमा लागेको कुरा भन्न नसक्ने
– साथीभाइसँग दोहोरो सञ्चार गर्न नसक्ने

अटिजमको प्रतिशत कसरी कम गर्ने ?

अटिजम यही कारणले हुन्छ भन्ने यकिन तथ्य विज्ञहरुसँगै नै नरहे पनि जेनेटिकलाई प्रमुख कारण मान्नेहरु बहुमतमा छन्। यसको कुनै उपचारभन्दा पनि नानीहरू दुई वर्ष हुँदा अथवा उसमा शारीरिक क्रियाकलाप र सञ्चारका बारेमा अवलोकन र निदान नै यो समस्याको रोकथाम हो।

साथै समयमा नै गरिने मनोवैज्ञानिक परामर्श, सामजिक परामर्श, बोलीमा समस्या भएकाहरुलाई स्पिच थेरापी, कम्युनिकेसन यसको प्रतिशत कम गर्ने उत्तम उपाय हुन् । विशेषगरी दुई वर्षसम्मको हुँदा बच्चाको निम्न कुरामा विकास भएको छैन भने ख्याल गर्नुपर्छ ।

– १८ महिनपछि पनि हिंड्न सक्दैन भने,
– दैनिक प्रयोग गर्ने सामान चलाउन सक्दैन भने,
– १८ महिना हुँदा पनि कम्तीमा ६ शब्द प्रयोग गर्न सक्दैन भने,
– २४ महिनाको हुँदा २ शब्द जोडेर हरफ बनाउन सक्दैन भने,
– बोली वा ठूलोले गर्ने कार्य नक्कल गर्दैन भने,
– सरल कुरा गर भन्दा पनि बुझ्दैनरगर्दैन भने,
– पहिला सिकेको कुरा बिर्सिंदै जान्छ भने,

तीन वर्षको हुँदा
– आफ्नो परिवारभन्दा बाहिरको मान्छेसँग घुलमिल गर्दैन भने,
– अरु बच्चाहरुसँग खेल्दैन भने,
– अरुसँग आँखा जुधाउन सक्दैन भने,
– बल फ्याँक्न सक्दैन वा उफ्रिन सक्दैन भने,
– २ खुट्टाले १-१ गरी सिंढी चढ्न सक्दैन भने,
– लेख्न सक्दैन भने,
– बोल्दा १ हरफमा ३ वटाभन्दा बढी शब्द प्रयोग गर्न सक्दैन भने,
– हरफ पूरा गर्न सक्दैन, बीचमा अड्किन्छ भने,
– बोली प्रस्ट छैन भने, बाहिरको मान्छेले बोली बुझ्दैनन भने,
– दिनहुँ गरिने सामान्य कार्य आफैं गर्न सक्दैन जस्तैस् लुगा लगाउने, सुत्न जाने
– पहिले सिकेको कला बिर्सिंदै गयो भने।

प्रकाशित मितिः २०७७ चैत्र २० शुक्रबार