काठमाडौं । ‘ह्या मूला’ । कसैलाई हियाएर बोलाउनु परेमा हामी यसै भन्छौं । तर हाम्रो खाद्य भण्डारमा मूलाको विशिष्ट स्थान छ । पोषणविद्हरु भन्छन्, पाचन प्रणालीका लागि मूला रामवाण नै हो । त्यससँगै मूलाका अरु थुप्रै विशेषता छन् । जस्तो यसलाई काँचै खान सकिन्छ, पकाएर खान सकिन्छ, भण्डारण गरेर राख्न सकिन्छ ।
तपाईंले सलादको रुपमा मूला खान सक्नुहुन्छ । यसलाई तरकारी बनाएर खाए पनि गज्जब हुन्छ । मासु वा आलुमा मिसाउँदा उत्तिकै स्वादिलो हुन्छ । सिलौटोमा कुच्याएर सिलाम वा तिलको छोपसँग ताजा अचार बनाउँदा भयो । तेल, खुर्सानी मिसाएर बोत्तलमा राख्न सकियो । सिन्की बनाएर वर्षभर स्वाद फेर्न सकियो ।
पेट सफा राख्ने, कब्जियत हटाउने
मूलाको खास विशेषता भनेको यसले पेटलाई सफा राख्ने हो । सलादको रुपमा तपाईं नियमित मूला खानुहुन्छ भने तपाईंले आफ्नो पेट हल्का अनुभव गर्नुहुनेछ । त्यसैगरी नियमित मूला खाँदा पायल्स जस्ता मलद्वारसम्बन्धी समस्या पनि नहुने चिकित्सकहरुको भनाइ छ ।
मूला सजिलै पच्ने खानेकुरामा पर्छ । यसमा प्रशस्त मात्रामा फाइबर हुने भएकाले यसले खानेकुरा सजिलै पचाउँछ । यसको सेवनले पाचन प्रक्रियालाई राम्रो बनाएर कब्जियत र पायल्सको समस्या पनि कम गर्छ । मूलामा प्रशस्त मात्रामा पानी हुने भएकाले यसको सेवनले शरीरमा पानीको आपूर्ति पूरा गर्छ ।
के पाइन्छ मूलामा ?
मूलाको मुख्य विशेषता भनेको यसमा भएको फाइबर, खनिज र भिटामिन हो । यसमा फोलिक एसिड तथा एन्थोस्यानिन्स प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ जसले शरीरलाई राम्रोसँग काम गर्नमा मद्दत गर्नुका साथै अन्य थुप्रै फाइदा पुर्याउँछ ।
मूलाको दैनिक सेवनले वजन घटाउने, मांसपेशी मजबुत बनाउने, कलेजो स्वस्थ राख्ने र रोग प्रतिरोधी क्षमता पनि बढाउँछ ।
पेटदेखि छालासम्मलाई फाइदा
पाचन प्रणालीसम्बन्धी समस्यामा मूला एकदमै उपयोगी हुन्छ । साथै मधुमेहको समस्यामा मूला उपयोगी हुन्छ । मूलामा हुने फाइबरले रगतमा सुगरको मात्रा कम गर्ने काम पनि गर्छ । यसको दैनिक सेवनले मधुमेहलाई नियन्त्रण गर्न सहयोग गर्छ ।
रातो मूलामा ‘कक्रोटिनोयड’ भन्ने तत्त्व पाइन्छ, यसमा भिटामिन सी पनि पाइन्छ । जसले छालालाई नरम बनाइराख्न सहयोग गर्छ । मूलामा विभिन्न खनिज पदार्थ हुन्छन्, जसले हाम्रो शरीरलाई दैनिक रूपमा आवश्यक पर्ने खनिज पदार्थ पनि पूर्ति गर्छ ।
मूलालाई कस्तो रुपमा खान सकिन्छ ?
मूलाको मुख्य सिजन भएको अहिलेको जाडो सिजन हो । चिसो मौसममा अन्य सिजनभन्दा धेरै मात्रामा पाइने भए पनि आजभोलि प्रायः हरेक सिजनमा मूला पाइन्छ ।
मूलालाई मुख्यगरी सलाद, अचार र तरकारीको रूपमा खान सकिन्छ । यसलाई विभिन्न तरकारीमा मिसाएर पनि खान सकिन्छ ।
मूला काँचै खानु राम्रो हुन्छ । काँचै सलादको रूपमा खाँदा यसमा भएको प्राकृतिक गुण नष्ट हुँदैन । पकाएर खाँदा यसमा भएको फाइबरको मात्रा घट्छ । सिसीमा खाँदेर राखेको मूलाको अचार भन्दा तुरुन्त बनाएको अचार बढी लाभदायी हुन्छ ।
कस्तो स्थितिमा मूला खान हुँदैन ?
पेटमा ग्यास भरिने समस्या छ भने मूला नखानु उचित हुन्छ । मूलाको सिसीमा खाँदेर बनाइएको अचार ग्यास्ट्रिकको समस्या र पायल्सका बिरामीले खानु उचित हुँदैन । त्यस बाहेक अन्य सबै समस्यामा मूला खान मिल्छ । प्रायः सबै खानेकुरा कुनै न कुनै स्वास्थ्य समस्यामा खान मिल्दैन । तर मूला प्रायः बार्नु पर्दैन ।
प्रकाशित मितिः २०७९ मंसिर १३ मंगलबार
Comments