काठमाडौं । नेपालमा पछिल्लो समय क्यान्सर रोग बढ्दो क्रममा छ । क्यान्सर रोगका कारण प्रत्येक दिन ४० जना नेपालीको मृत्यु हुने गरेको छ । यसमध्ये दैनिक १२ देखि १४ जना खानपानकै कारण क्यान्सर भएर मृत्यु हुने गरेको क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. अरुण शाहीले बताए ।
विभिन्न प्रकारका रङ प्रयोग गरिएका खानेकुरा, पोलेको, तारेको, भुटेको परिकारका कारण पनि क्यान्सर हुन सक्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् । स्वास्थ्यका लागि घातक हुने रङ प्रयोग गरिएको भन्दै पछिल्लो समय कटन क्यान्डी उत्पादन, बिक्री वितरणमा विभिन्न क्षेत्र तथा पालिकामा रोक लगाइएको छ । तनहुँ जिल्ला प्रशासन कार्यालय, चाँगुनारायण नगरपालिका, काठमाडौँ महानगरपालिका लगायतले सूचना जारी गरी कटन क्यान्डी बिक्री वितरणमा रोक लगाएका हुन् ।
खासगरी बालबालिकाले रुचाउने कटन क्यान्डी विभिन्न सार्वजनिक स्थल, सडक पेटी, बजार, मेला लगायतका स्थानमा खुला रूपमा बिक्री वितरण हुने गर्दछ । कटन क्यान्डीमा मानव स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पुर्याउने अखाद्य रङ ‘रोडा माइन बी’ को प्रयोग हुने गर्दछ, जो स्वास्थ्यका लागि निकै घातक हुने विज्ञ बताउँछन् ।
कटन क्यान्डीजस्तै विभिन्न मिठाइमा पनि अखाद्य रङ प्रयोग भइरहेको खाद्य स्वच्छता विशेषज्ञ निर्भिक श्रेष्ठले बताए । ‘यस्ता अखाद्य वस्तु बजारमा छ्यापछ्याप्ती छन्,’ उनले भने, ‘होटलका खाने कुरा र मिठाइमा यस्ता अखाद्य रङ प्रयोग गरिन्छ तर नियमन र अनुगमन हुन सकेको छैन ।’ श्रेष्ठले अखाद्य रङ प्रयोग गरी तयार गरिएको वस्तुको उपभोगले तत्काल समस्या नदेखिए पनि दीर्घकालीन रूपमा क्यान्सरसमेत गराउने उल्लेख गरे ।
खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागका प्रवक्ता मोहनकृष्ण महर्जनले स्थानीय तहसँग सहकार्य गरी त्यस्ता खाद्यवस्तुबारे अनुगमन भइरहेको जानकारी दिए । उनले भने, ‘कतिपय ठाउँमा त्यस्ता खाद्यवस्तु नष्ट गर्ने, बिक्री वितरण गर्ने व्यक्तिलाई कारबाही गर्ने लगायत प्रचारप्रसारको काम पनि गरेका छौँ ।’
खाद्यवस्तुमा विभिन्न रङको प्रयोग र मात्रा ‘खाद्य नियमावाली २०२७’ मा उल्लेख छ । उत्पादकहरूले सोही अनुसार रङ प्रयोग गर्नुपर्ने विभागका प्रवक्ता महर्जनले उल्लेख गरे । ‘विशेष गरेर प्राकृतिक रूपमा पाइने खाद्यवस्तुको रङ स्वास्थ्यका लागि राम्रै हुन्छ । जस्तैः फर्सी, गाजर, हरियो सागपातको रङ प्राकृतिक रूपमा राम्रो हुन्छ,’ उनले भने, ‘भरसक कृत्रिम रङ नखानु राम्रो हुन्छ, यदि प्रयोग नै गर्नु परेमा खाद्य नियमावलीमा तोकिएको रङ र तोकिएको मात्रा प्रयोग गर्नुपर्छ । यसबाहेक अरु अखाद्य रङ प्रयोग गरिएमा कारबाही गछौँ ।’
अखाद्य वस्तुले कसरी हुन्छ शरीरमा क्यान्सर ?
क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. शाहीका अनुसार अखाद्य वस्तुमा पाइने केमिकलले शरीरका कोषिकाहरुलाई परिवर्तन गरिदिन्छ, जसलाई म्युटेशन भनिन्छ । ‘हामीलाई चाहिने भन्दापनि नचाहिने कोशिका अनियन्त्रित भएर विभाजन हुन्छ,’ उनले भने, ‘त्यो विभाजन भएर देखिने समस्यालाई नै क्यान्सर भनिन्छ ।’
विश्वमा हुने अधिकांश क्यान्सर खानपिनका कारण हुने गरेको पाइएको छ । त्यस्ता वस्तुको खानपानबाट तत्कालै कुनै समस्या नदेखिए पनि पछि स्वास्थ्यमा समस्या देखिने गरेको डा. शाहीले बताए ।
‘अखाद्य वस्तुको कारणले पेटको क्यान्सर पहिलो नम्बरमा, ठुलो आन्द्राको क्यान्सर दोस्रो, पित्त थैलीको क्यान्सर तेस्रो, कलेजोको क्यान्सर चौथो र आमाशयको क्यान्सर पाँचौँ नम्बरमा पर्छ,’ उनले भने, ‘खानपानको क्यान्सर भएका कारणले दैनिक १२ देखि १४ जनाको मृत्यु हुने गरेको छ ।’
नेपालमा पछिल्लो समय क्यान्सर रोग भयावह बन्दै गएको छ । डा. शाहीका अनुसार नेपालमा प्रत्येक वर्ष २० देखि ३० हजार नयाँ क्यान्सरका बिरामी थपिन्छन् । नेपालमा क्यान्सरका बिरामी ६० देखि ७५ हजारको सङ्ख्यामा रहेको स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले उल्लेख गरेको छ ।
जीवनशैली र खानपिनमा आएको परिवर्तन, धूम्रपान, मद्यपान, मोटोपना लगायतका कारण नेपालमा क्यान्सर रोग बढ्दो रहेको डा. शाहीले बताए । ‘९० प्रतिशत क्यान्सर ५० वर्षमाथि उमेरकालाई देखिन्छ, त्यो खानपिनका कारणले हो,’ उनले भने, ‘५ देखि १० प्रतिशत वंशाणुगत क्यान्सर देखिन्छ, जुन सानो उमेरमा देखिन्छ ।’
प्रकाशित मितिः २०८० फागुन १५ मंगलबार
Comments